Netárásir í Úkraínustríðinu

Hefðbundnar netárásir eru ekki það eina sem notast er við í hernaðinum. Talið er að djúp fölsun (e. deep fake) hafi verið beitt þónokkrum sinnum. Þann 16. Mars tókst ógnarhópum að birta myndband í beinni dagskrá á ríkissjónvarpsstöðinni Ukraine 24. Myndbandið var djúp fölsun af Volodymyr Zelenskyy, forseta Úkraínu, þar sem hann bað borgara landsins að leggja niður vopn og gangast við vilja Rússlands [5]. Einnig er vitað til þess að reynt hafi verið að nota djúpfalsanir á fjarfundum til að rýra samband Úkraínu og Tyrklands [6].

Netvarnir Úkraínu hafa haldið vel miðað við aðstæður. Má það líklega rekja til stöðugra netárása frá 2014 auk þess sem úkraínsk stjórnvöld kölluðu strax eftir aðstoð netöryggissérfræðinga og létu viðbrögðin ekki á sér standa. Í fyrsta skiptið svo vitað er til eru sérfræðingar í netöryggi virkir þátttakendur í stríðsástandi, á staðnum í Úkraínu og aðstoða þarlend stjórnvöld við netvarnir.

Í apríl 2022 tilkynntu úkraínsk stjórnvöld að komið hefði verið í veg fyrir netárás Rússa á raforkukerfi Úkraínu [7]. Slóvakíska netöryggisfyrirtækið ESET vann með úkraínskum aðilum að koma í veg fyrir árásina. Síðar var tilkynnt að óværunni sem var beitt var uppfærð útgáfa af óværu sem notuð var í samskonar árásir á raforkukerfi Úkraínu árið 2015 og olli rafmagnsleysi.

Það hefur vakið eftirtekt hve oft skrúbb óværur hafa verið notaðar á Úkraínska innviði í stríðinu. Þeim er ætlað að eyðileggja gögn á tækjum sem þær sýkja. Þegar slíkum óværum er beitt er eina ætlunarverkið að valda skaða því fjárhagslegur ávinningur af árásum sem þessum er engin. Gefur það einnig vísbendingar um að veigameiri aðgerðarhópar standi að baki árásunum og miklar líkur á beinum tengingum við rússneska ríkið.

Athyglisvert er að lítið af þessum árásum hafa farið út fyrir landamæri Úkraínu ef frá er talin árásin á gervihnöttinn KA-SAT. Ólíkt því sem gerðist í NotPetya þegar óværan fór víða um heim. Geta verið ýmsar ástæður fyrir því, t.d. að þessar skrúbb óværur séu gerðar til að ráðast aðeins á aðgreint skotmark og ekki gerð til að dreyfa sér, varnir Úkraínu með aðstoð annarra landa og fyrirtækja eru að standa betur af sér þessar árásir eða sitt hvort af báðu. Rússnesk stjórnvöld gætu viljað forðast að skrúbb óværa færist langt yfir landamæri Úkraínu um hræðslu að þá myndi lönd enn frekar styrkja Úkraínu hernaðarlega í stríðinu sjálfu.

Veigameiri aðgerðarhópar frá Rússlandi hafa einnig ráðist á önnur lönd, sér í lagi aðildarríki NATO. Markmið þeirra árása er alla jafna ekki eyðilegging gagna heldur gagnastuldur. APT29 er þekktastur þeirra ógnarhópa sem nýta sér hnitmiðaðar vefveiðar á erindreka og embættismenn aðildarríkja NATO og Evrópusambandsins [8]. Fjöldi Dreifðra álagsárása hefur verið gerður víðsvegar um Evrópu frá ógnarhópum sem styðja Rússland í stríðinu. Ólíklegt þykir að þessir hópar séu beintengdir rússneska ríkinu. Er markmið þeirra frekar talið vera að vekja athygli á sér og valda usla innan landa sem þeir beina spjótum sínum gegn.

Ýmsar ástæður geta verið fyrir því að ekki hafi farið meira fyrir stórum netárásum innan Úkraínu eftir innrásina eins og spáð hafði verið. Í grunninn hefur aðstoð sérfræðinga á sviði netvarna með Úkraínu verið með besta móti, slík samstaða á sér enga hliðstæðu í fyrri stríðum. Undirbúningsvinna fyrir netárásir getur oft verið tímafrek og má lítið sem ekkert útaf bregða til að þær heppnist. Samanborið við aðrar hefðbundnari árásir í stríðsástandi er erfitt að tímasetja netárásir svo þær veiti hernaðarlegt forskot. Þar að auki er ekki eins bersýnilegt að netárás hafi skilað tilsettum árangri og sérstaklega ef þær eru bornar saman við annars konar árásir. Það er auðsjáanlegra hvort tekist hafi að sprengja hernaðarlega mikilvægt skotmark í loft upp en hvort netárás hafi haft áhrif á innviði.